Commissie voor de Perszuivering

Was de “Commissie van de Perszuivering” een noodzakelijke stap voor persvrijheid in Nederland?

Geschiedenis

Tijdens de bezetting door Nazi-Duitsland werden de Nederlandse media sterk gecontroleerd en gecensureerd, waardoor de persvrijheid ernstig werd beperkt. Na de bevrijding was er een sterke behoefte om de media weer onafhankelijk en betrouwbaar te maken. Daarom werd de commissie opgericht met als doel het onderzoeken en zuiveren van de Nederlandse pers van medewerkers die tijdens de oorlog met de bezetter hadden samengewerkt of hun invloed hadden misbruikt.

De perszuivering in Nederland is uitgevoerd van 1944 tot en met 1951. In eerste instantie werd in 1944 het Militair Gezag (MG) belast met werkzaamheden die voorliepen op hetgeen de Commissie voor de Perszuivering zou worden opgedragen. Dit geschiedde tot die tijd onder leiding van generaal-majoor mr. H.J. Kruls onder het Tijdelijk Persbesluit 1944.

Begin augustus 1945 kwam de Regeringsvoorlichtingdienst met het bericht dat er een zuiveringscommissie ad hoc was ingesteld onder leiding van mr. J.A.L.M. Loeff, destijds advocaat te Rotterdam. Mr. J.A.L.M. Loeff werd later voorzitter van de Commissie voor de Perszuivering (CVP) toen die geformaliseerd was. De taak van de Commissie voor de Perszuivering was om journalisten en directeuren die in oorlog fout waren te zuiveren uit de media. Mr. J.A.L.M. Loeff leidde eveneens de ad hoc zuiveringscommissie van de NRC, die vrij spoedig verliep omdat de NRC zich voor de zuivering zelf goed inspande.

De Commissie van de Perszuivering is een belangrijk onderdeel van de Nederlandse geschiedenis, dat tot op heden nog steeds invloed uitoefent op het medialandschap.

Doelen

De Commissie van de Perszuivering had als voornaamste doel de persvrijheid in Nederland te herstellen. Dit hield in dat de commissie moest beoordelen welke journalisten, redacteuren en uitgevers hun beroepsethiek hadden geschonden en maatregelen tegen hen moest treffen. Deze maatregelen varieerden van tijdelijke of permanente uitsluiting van het beroep tot strafrechtelijke vervolging. De commissie richtte zich met name op de volgende drie categorieën van mediaprofessionals:

• Collaborateurs: personen die actief hadden samengewerkt met de bezetter, bijvoorbeeld door het verspreiden van nazi-propaganda.
• Profiteurs: personen die hun positie hadden misbruikt om zichzelf te verrijken of hun carrière vooruit te helpen.
• Opportunisten: personen die zich hadden aangepast aan de bezetting om te overleven, maar niet noodzakelijk actief hadden bijgedragen aan het ondersteunen van de nazi-ideologie.

Gevolgen

De Commissie van de Perszuivering heeft een belangrijke rol gespeeld in het herstellen van de persvrijheid in Nederland en het heropbouwen van het vertrouwen in de media. Hoewel de commissie soms bekritiseerd werd vanwege haar strenge aanpak en de duur van haar onderzoeken, heeft ze een blijvende invloed gehad op het medialandschap. Het werk van de commissie kan daarom worden gezien als een belangrijke stap in het herstel van de Nederlandse persvrijheid en democratie.

Hoewel de Commissie van de Perszuivering al meer dan 75 jaar geleden was, zijn er nog steeds bepaalde effecten merkbaar in de Nederlandse media. Enkele voorbeelden hiervan zijn:

1. Bewustzijn van de geschiedenis: Door de Commissie van de Perszuivering werd duidelijk dat samenwerking met een bezettende macht onaanvaardbaar is en dat er gevolgen aan verbonden zijn. Dit bewustzijn van de geschiedenis is nog steeds merkbaar in de Nederlandse media en wordt soms gebruikt als referentiepunt in discussies over persvrijheid en vrijheid van meningsuiting.
2. Professionalisering van de journalistiek: De Commissie van de Perszuivering was een belangrijke stap in de professionalisering van de journalistiek in Nederland. Door personen die met de Duitse bezetter hadden samengewerkt uit de pers te zuiveren, werden hogere eisen gesteld aan de journalistieke integriteit en onafhankelijkheid.
3. Controle op politieke beïnvloeding: De Commissie van de Perszuivering had als doel om de Nederlandse pers te zuiveren van personen die tijdens de oorlog met de Duitse bezetter hadden samengewerkt. Hierdoor werd voorkomen dat de Nederlandse pers in de toekomst opnieuw onder invloed van een autoritair regime zou komen te staan. Deze controle op politieke beïnvloeding is nog steeds van belang in de Nederlandse media.
4. Ethiek en moraliteit: Het werk van de commissie kan ook worden gezien als een belangrijke stap in het benadrukken van ethiek en moraliteit in de Nederlandse media. Het feit dat personen die met de Duitse bezetter hadden samengewerkt ter verantwoording werden geroepen, gaf een gevoel van gerechtigheid en morele verantwoording in de Nederlandse samenleving. Dit kan worden gezien als een belangrijke waarde in de hedendaagse Nederlandse media.

Was de commissie een noodzakelijke stap?

De Commissie van de Perszuivering kan worden gezien als een noodzakelijke stap voor persvrijheid in Nederland. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de Nederlandse pers onderdrukt en gecensureerd door de Duitse bezetter. Veel journalisten en uitgevers werkten samen met de bezetter en produceerden propagandistische berichten. Na de oorlog was het daarom belangrijk om de Nederlandse pers te zuiveren en personen die tijdens de oorlog met de Duitse bezetter hadden samengewerkt uit de pers te verwijderen.

Natuurlijk is er wel discussie geweest over de vraag of de commissie soms te ver is gegaan in het verbieden van personen om in de toekomst nog als journalist of uitgever te werken. Desondanks kan het werk van de Commissie van de Perszuivering toch als noodzakelijk worden gezien voor het herstel van de Nederlandse persvrijheid en het voorkomen van herhaling van de geschiedenis.

Boeken over de Commissie van de Perszuivering

Er zijn verschillende boeken geschreven over de Commissie van de Perszuivering en de impact ervan op de Nederlandse media en samenleving. Hieronder volgen enkele voorbeelden van boeken die zijn verschenen:

1. “De pers zuivert zichzelf” door Dick van Galen Last: Dit boek beschrijft de geschiedenis van de Commissie van de Perszuivering en de zuivering van de Nederlandse pers na de Tweede Wereldoorlog. Het boek gaat in op de controverses en kritiek die de commissie ontving en de gevolgen van de zuivering voor de Nederlandse media.
2. “De Vrije Pers: journalistiek in Nederland 1940-1945” door Bas Kromhout: Dit boek beschrijft de geschiedenis van de Nederlandse journalistiek tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het gaat onder meer in op de rol van de Duitse bezetter en de Nederlandse collaborateurs in de media, en de zuivering van de pers na de oorlog.
3. “Nooit meer collaboreren: journalisten en media in de Tweede Wereldoorlog” door Bas Kromhout en Dick van Galen Last: Dit boek beschrijft de rol van journalisten en media tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederland en gaat in op de zuivering van de pers na de oorlog.
4. “De kwestie Kleffens: Nederland en de zuivering van de pers” door Ido de Haan en Jan Bank: Dit boek gaat in op de controverse rondom de zuivering van de pers en de rol van de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken, Eelco van Kleffens, in het proces. Het boek gaat onder meer in op de vraag of de zuivering te ver is gegaan en of er te veel rekening is gehouden met politieke belangen.
5. “Perszuivering de Nederlandse pers 1944-1951” door Jan Brauer en Jan Driever: Het boek beschrijft de geschiedenis van de Commissie van de Perszuivering en de zuivering van de Nederlandse pers na de Tweede Wereldoorlog. Het gaat in op de taak van de commissie om alle journalisten en uitgevers te onderzoeken die tijdens de oorlogsjaren hadden samengewerkt met de Duitse bezetter.

Deze boeken bieden meer inzicht in de geschiedenis en gevolgen van de Commissie van de Perszuivering en zijn daarom aan te raden voor wie verder geïnteresseerd is in dit onderwerp.